Już tylko dni dzielą nas od uroczystej premiery „Kreona 2010” przygotowanej przez Teatr Nie Teraz w autorskim opracowaniu /scenariusz, inscenizacja, reżyseria/ Tomasza Antoniego Żaka.

Od 35 lat niezależny, alternatywny teatr Tomasza Antoniego Żaka (TAŻ) podejmuje w swoich sztukach najbardziej palące - choć zawsze niepoprawne politycznie (tak tez można tłumaczyć nazwę: Nie Teraz ) - problemy społeczne i narodowe, oscylując „od zawsze” wokół tematów , które dopiero na fali obywatelskiego pospolitego ruszenia ostatnich lat (okres tzw. IV Rzeczpospolitej i obecne ożywienie „posmoleńskie”) zaczynają się pełniej przebijać do świadomości narodowej.

TNT od początku swojej działalności programowo niezależny, bez jakiegokolwiek wsparcia finansowego z zewnątrz, bez stałej siedziby, ciągle w drodze – znany szeroko w całej Polsce /ostatni wrześniowo - październikowy objazd to m.in.: Kraków, Dolny Śląsk, Warszawa, Białystok, Poznań…/, w listopadzie zagra w Monachium, zaś na początku przyszłego roku wyprawa na Białoruś… Teatr zbiera znakomite recenzje w prasie ogólnopolskiej, nad najnowszą premierą patronat objęli m.in. tygodnik DoRzeczy i Telewizja Republika. I na kuriozum zakrawa fakt, że zupełnie nie obecny, a co za tym idzie prawie nie znany w swoim rodzinnym mieście. Tak przynajmniej było do tej pory, kiedy to TNT nie posiadał stałej siedziby w Tarnowie! . Na szczęście to się obecnie zmienia i wszystko wskazuje na to, że jubileusz 35. swojej nieprzerwanej działalności będzie świętował w nowej, stałej siedzibie.

Swoje artystyczne przytulisko TNT znalazł bowiem w Gimnazjum Nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie przy ul. Bitwy pod Studziankami. Dzięki przychylności Rady Osiedla z jego przewodniczącym Janem Niedojadłą i ogromnemu osobistemu zaangażowaniu dyrektor szkoły Barbary Kuklewicz udało się zaadoptować kilka pomieszczeń na potrzeby TNT. Obok profesjonalnej sceny z zapleczem technicznym i garderobami, ma także do dyspozycji salę prób, rekwizytornię i magazyny. Niezbędne prace remontowo – modernizacyjne trwały tam przez całe wakacje i teraz szkoła ma swój teatr a miasto nową scenę.

Tam też odbędzie się w piątek 17 października o godz. 17 pierwszy pokaz „Kreona 2010” /oficjalna premiera – 20.10. Warszawa.

Historię opisaną przez Sofoklesa odczytuje się od lat w duchu rewolucyjnej interpretacji dziejów. W ten sposób z Antygony zrobiono pozytywną postać naszych lektur, a jej imię zawłaszczają, jako swe sztandarowe hasło, wszelkiej maści anarchiści. A przecież starożytny mistrz dramatu greckiego wcale nie ukrywa jej głupoty, naiwności i najzwyklejszego tchórzostwa.

W naszej inscenizacji skupiamy się na postaci Ismeny, której wybory były znacznie trudniejsze, niż emocjonalne działania jej siostry oraz na Kreonie, który zarażony grzechem pychy, stawiając się ponad Bogiem, niszczy to, czego słusznie bronił.

Tłem spektaklu „Kreon” jest Polska, a Tebańczycy to My - Polacy…

Na kanwie klasycznego greckiego dramatu, za pomocą subtelnych, lecz uderzających kontrastem środków – jak choćby bijące po oczach na czarnym tle sponiewierane barwy narodowe - oglądamy inną, współczesną historię o władzy, o zdrajcach, o bohaterach i o zwykłych obywatelach patrzących na dziejącą się na ich oczach tragedię, jako na fatum ciążące nad krajem. Spojrzenie przez pryzmat takiego „Kreona – Antygony” na polską współczesność, pozwala dostrzec nieprzezwyciężalną sprzeczność naznaczającą los bohatera, w którego działaniach widzimy rządzących Polską. Sprzeczność polega na tym, że osobiste ambicje króla / rządu nie są spójne z polską racją stanu, zamieniając wszystkie poczynania, wbrew jego „woli i wiedzy”, w swoją odwrotność i prosta drogą wiodą do katastrofy. Bowiem „dobrymi intencjami jest piekło wybrukowane”.

Teatr Nie Teraz istnieje od 1980 r. Konsekwentnie polski i niepodległy.

Prezentował swoje spektakle niemal w każdym zakątku Ojczyzny, ale także za granicą – na Ukrainie i Słowacji, we Francji, Szwajcarii, Austrii i Niemczech. Uczestniczył w najważniejszych festiwalach teatru poszukującego w Polsce, m.in.: Krakowskich Reminiscencji Teatralnych, Międzynarodowym Festiwalu Studenckim FAMA w Świnoujściu, Poznańskim Festiwalu MALTA.

Teatr Nie Teraz (TNT) działa od 1980 roku. To jedyny w Tarnowie i w regionie tarnowskim teatr reprezentujący ruch polskiej alternatywy artystycznej. W latach 80-tych mocno związany z opozycyjną wobec totalitarnego państwa sceną teatru politycznego.

TNT współpracował z najważniejszymi ośrodkami teatru poszukującego: Instytutem Grotowskiego we Wrocławiu, Ośrodkiem Praktyk Teatralnych Gardzienice, Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards w Pontederze we Włoszech. Organizował także cykle warsztatowe, również z artystami z Azji – Singapuru, Japonii, Wielkiej Brytanii.

TNT jest autorem kilkunastu premier scenicznych (w tym dwóch spektakli z własnymi songami), ale także działań o charakterze „work in progress”. Wśród tych ostatnich istotnym był cykl „Próba Wyobraźni”, w ramach którego zrealizowano m.in. pierwsze w Tarnowie spektakle uliczne. W okresie represji politycznych lat 80-tych i niemożności pracy scenicznej, TNT tworzył widowiska uliczne, biorąc także udział w festiwalach teatru ulicznego w Polsce, m.in. w Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze. Z początkiem lat 90-tych TNT sam był organizatorem dwóch edycji ogólnopolskiego interdyscyplinarnego festiwalu „Spotkania Teatrów Innych” w Tarnowie. Były to pierwsze w tym mieście festiwale teatralne. TNT współtworzył także cykl „Teatralnych Spotkań Obrzeży” w Galerii Władysława Hasiora w Zakopanem.

O jego artystycznych wyborach zawsze decydował patriotyzm, poczucie obowiązku wobec polskiej historii oraz wiara katolicka. Zmieniały się uwarunkowania polityczne i społeczne, a TNT stał zawsze po stronie prawdy, bo przecież „jedynie ona jest ciekawa". Rozmawiał z Polakami o najtrudniejszych sprawach. Tworzył spektakle, które poruszały widzów, odkłamywały to, co ukryte; mówiły o tym, o czym inni nie chcieli mówić. Sumą tych doświadczeń jest własna metoda pracy teatralnej oraz autorskie warsztaty „Teatr dla Tradycji” (pierwsze w 2006 roku).

Od 35 lat niezależny, alternatywny teatr Tomasza Antoniego Żaka (TAŻ) – reżysera ale też wziętego publicysty i pisarza, podejmuje w swoich sztukach najbardziej palące - choć zawsze niepoprawne politycznie (tak tez można tłumaczyć nazwę: Nie Teraz ) - problemy społeczne i narodowe, oscylując „od zawsze” wokół tematów , które dopiero na fali obywatelskiego pospolitego ruszenia ostatnich lat (okres tzw. IV Rzeczpospolitej i obecne ożywienie „posmoleńskie”) zaczynają się pełniej przebijać do świadomości narodowej.

W pracach teatralnych TNT istotną rolę odgrywa odwoływanie się do tradycji, zarówno tych narodowych, jak i katolickich, a więc tych, które definiują cywilizację europejską. Twórcy

TNT, jako pierwsi w Polsce, w roku 2000 stworzyli spektakl teatralny o Armii Wyklętej, czyli o ludziach, którzy z bronią w ręku walczyli przeciwko komunistycznemu zniewoleniu kraju (do tej tematyki teatr wrócił po 12 latach od premiery spektaklu „Na Etapie”). Równie prekursorskim spektaklem, który mówi o ludobójczej zagładzie Polaków na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej, dokonanej w latach 1943-45 przez nacjonalistów ukraińskich, jest „Ballada o Wołyniu” (premiera w roku 2011).

WYKLĘCI – wyjątkowy, pionierski spektakl teatralny, którego tematem są wybory i dylematy członków podziemia antykomunistycznego miał swoją premierę w 2012 r. w niezwykłej, ale dla materii tego spektaklu wręcz … naturalnej scenerii - murach więzienia mokotowskiego.

„Wyklęci” są jednocześnie przepracowaną wersją spektaklu „Na etapie”, który grany jest przez aktorów TNT od roku 2000 i miał premierę długo przed pierwszymi telewizyjnymi i scenicznymi próbami przypomnienia takiej postaci jak Danusia Siedzikówna ps. „Inka” (jej losy stanowią kanwę obu spektakli).

Niezwykłym wydarzeniem teatralnym, w którym – mimo tekstu dramatu sprzed ponad pół wieku ! - aż iskrzy od wielu współcześnie brzmiących kontekstów (kontekst Jedwabnego i książek T. Grossa, kontekst filmu niemieckiego „Nasze matki, nasi ojcowie”) jest także ostatnia znakomita sztuka wg Romana Brandstaettera „Dzień Gniewu”, która miała swoją premierę w lipcu 2013 r. w odnowionej synagodze w Dąbrowie Tarnowskiej, stolicy tego powiatu, który na kartach książki „Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942-1945. Studium dziejów pewnego powiatu” prof. Jana Grabowskiego przedstawiony został jako modelowy wręcz przykład aktywnej roli Polaków w wyłapywaniu Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej.

Autor Brandstaetter i reżyser Żak w ”Dniu Gniewu” rozprawiają się z krzywdzącymi nasz naród oskarżeniami o współsprawstwo holocaustu lepiej niż najlepszy publicysta, czy rzesza historyków. Poza tym walorem – przesłaniem na uwagę zasługuje (nie tylko zresztą w tym spektaklu) kilka wybitnych kreacji aktorskich. To naprawdę jest kawał dobrego teatru.

„Wyklęci”, „Ballada o Wołyniu” i „Dzień Gniewu” - to tylko trzy ostatnie propozycje repertuarowe TNT. Jak szacuję, w pokazach tych spektakli w ciągu ostatnich kilku lat, w całym kraju i poza jego granicami, wzięło udział wiele tysięcy widzów. Te tysiące osób, które nie wyszły z pokazu nie poruszone. I trudno znaleźć we współczesnym teatrze polskim repertuar bardziej konsekwentnie przyczyniający się odnowienia naszej narodowej pamięci.

Puentuje to tegoroczna (2014) premiera TNT, czyli inscenizacja „Antygony” Sofoklesa, zatytułowana „Kreon”. O tym przedsięwzięci T. Żak pisze tak: Wiosną roku 2010 Teatr Nie Teraz zawiesił prezentacje swojego spektaklu pt. „Kreon”. 10-ty dzień kwietnia zmieniła tak wiele, że nasza teatralna opowieść o żądzy władzy, o zdradzie, o odpowiedzialności i o Bogu zdała się nam „kiczowatą literacką fikcją” wobec tego, co wydarzyło się naprawdę. Trzeba było lat, aby uporządkować w sobie myśli i emocja i móc wrócić na scenę i raz jeszcze odczytać dramat Sofoklesa. Odczytać go „po Smoleńsku”. Przedstawiamy tegoż efekt - inscenizację „Kreon 2010”.

TNT wydaje własne czasopismo artystyczne „Intuicje”. Organizuje spotkania poetyckie i dyskusyjne. Angażuje się w różne przedsięwzięcia kulturotwórcze. Np. w bieżącym roku wielki projekt edukacyjno-artystyczny pt. „Wiatr Niepodległości”. Prowadzi w Tarnowie konsekwentną działalność edukacyjną, m.in. poprzez cykl tzw. lekcji teatralnych.

Należy tutaj także wspomnieć o działalności publicystycznej T. Żaka i pisarskiej, a szczególnie o jego niezwykłej, poświęconej Kresom książce „Dom za żelazną kurtyną. Listy do Pani S.”, która w roku 2014 została nominowano do Literackiej Nagrody im. Józefa Mackiewicza.

Ryszard Zaprzałka

K R E O N 2010

według „Antygony” Sofoklesa

Reżyseria: Tomasz A. Żak

Aktorzy: Magdalena Zbylut, Ewa Tomasik, Przemysław Sejmicki oraz Chór.

Opracowanie wokalne: Tomasz Lewandowski

Spektakl zrealizowany dzięki współpracy Teatru NIE TERAZ z Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie.

www.nieteraz.pl

www.facebook.com/nieterazteatr

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł